Bài bình luận trên tờ South China Morning Post, tác giả Khanh Vu Duc, Ottawa, Canada.
Chúng tôi xin đề cập đến bài xã luận, “Tô Lâm – nhà lãnh đạo thực dụng đưa Việt Nam lên bản đồ địa chiến lược (ngày 6 tháng 5)”. Việc mô tả Tổng Bí Thư Đảng Cộng sản Việt Nam như một chính khách thực dụng có nguy cơ nhầm lẫn vẻ bề ngoài với chiến lược. Trên thực tế, sự lãnh đạo ban đầu của ông Lâm không phản ánh sự điều chỉnh táo bạo, mà là cách tiếp cận phản ứng đối với ngoại giao, được định hình bởi áp lực bên ngoài và các hạn chế bên trong.
Thứ nhất, trong khi ông Tô Lâm có thể là một “người thực dụng”, việc phóng đại đặc điểm này che khuất thực tế rằng ngoại giao của ông vẫn chủ yếu mang tính nghi thức và phòng thủ, chứ không phải mang tính chuyển đổi. Ông ấy không tái định nghĩa “ngoại giao cây tre” lâu đời của Việt Nam, cũng không đưa ra tư duy chiến lược mới. Thay vào đó, ông ấy kế thừa một truyền thống “đứng nước đôi” cẩn trọng, giờ đây ngày càng không phù hợp với trật tự quốc tế phân cực. Chính sách ngoại giao của ông vẫn nhất quán với các chuẩn mực thể chế của Việt Nam và không cho thấy bằng chứng về tầm nhìn cá nhân.
Thứ hai, bài viết bỏ qua sự thay đổi chiến lược do việc ông Donald Trump tái đắc cử tổng thống Hoa Kỳ mang lại. Chuyến thăm Bắc Kinh kéo dài ba ngày của ông Lâm vào tháng 8 năm ngoái, diễn ra trong thời gian ngắn làm tổng thống, và cuộc gặp của ông với Tổng thống Hoa Kỳ lúc đó là ông Joe Biden vào tháng 9 năm ngoái tại New York, đã theo một kịch bản lỗi thời.
Tuy nhiên, với việc ông Trump trở lại quyền lực và đe dọa mức thuế lên tới 46 phần trăm, Việt Nam đã thấy mình ở vị thế dễ bị tổn thương. Chuyến thăm Hà Nội của Chủ tịch Tập Cận Bình, chưa đầy hai tuần sau khi ông Trump leo thang thuế quan, ít nói về sự vươn lên địa chính trị của Việt Nam, mà nhiều hơn là nỗ lực của Trung Quốc nhằm ngăn chặn Việt Nam trượt về phía Hoa Thịnh Đốn. Trong khi đó, chuyến thăm Nga của ông Lâm để tham dự lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng và chuyến thăm Việt Nam đã được lên kế hoạch của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron mang lại ít ý nghĩa chiến lược thực chất.
Thứ ba, cơ sở nội bộ của ông Lâm vẫn còn yếu. Giới trẻ Việt Nam thờ ơ và ngày càng hướng ra bên ngoài. Sự thờ ơ chính trị kéo dài và tình trạng di dân ra ngoại quốc phản ánh một hệ thống quan tâm nhiều hơn đến kiểm soát hơn là đồng thuận. Một quốc gia không thể duy trì tham vọng đối ngoại mà lại tách rời khỏi đổi mới trong nước.
Cuối cùng, ông Tô Lâm không định hình lại vận mệnh của Việt Nam. Ông ấy đang quản lý một cuộc khủng hoảng, chứ không phải soạn thảo một chiến lược. Trong một kỷ nguyên giảm bớt sự mơ hồ, sự lãnh đạo của ông ấy sẽ được định nghĩa không phải bởi vẻ bề ngoài, mà bởi liệu ông ấy có thể đối mặt với những lựa chọn khó khăn mà không làm mất đi quyền tự chủ quốc gia hay không.
