Ba Lê, Pháp – Ít quốc gia tham gia Hiệp định Khí hậu Ba Lê đang đạt được các mục tiêu giảm thiểu carbon, nhưng với 31 quốc gia – bao gồm cả Hoa Kỳ – đã ký cam kết trị giá 300 tỉ đô la nhằm tăng gấp ba lần sản lượng năng lượng hạt nhân vào năm 2050, những mục tiêu đó vẫn có thể đạt được, các diễn giả tại buổi thảo luận ngày 1 tháng 5 về mở rộng năng lượng hạt nhân đã đồng ý.
Ông William Magwood, Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Hạt nhân (Nuclear Energy Agency) – một tổ chức liên lạc giữa các chánh phủ có trụ sở tại Ba Lê, chuyên điều phối các quy trình và chính sách liên quan đến công nghệ hạt nhân tiên tiến – cho biết: “Sự chuyển đổi nầy đã quá hạn từ lâu.”
Ông nói: “Những con số đã cho chúng ta biết trong nhiều năm rằng năng lượng hạt nhân sẽ đóng một vai trò quan trọng nếu chúng ta muốn đạt được mục tiêu mà nhiều quốc gia đã đặt ra cho chính họ là giảm lượng khí thải CO2.”
Phát biểu trong buổi trình bày “Mở rộng Năng lượng Hạt nhân” của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Center for Strategic & International Studies), ông Magwood nói rằng có nhiều trở ngại cần vượt qua để mở rộng năng lượng hạt nhân trên toàn thế giới.
Nhưng ông dự đoán, trong vòng năm năm tới, “Chúng ta sẽ thấy một dạng dân chủ hóa năng lượng hạt nhân. Có một khả năng rất mạnh mẽ là bạn sẽ thấy các nhà máy điện hạt nhân ở Kenya, Phi Luật Tân, Nam Dương – các quốc gia thực sự chưa từng có điều nầy trước đây.”
Trong cuộc họp COP28 tại Dubai, 25 quốc gia đã ký cam kết tăng gấp ba lần công suất năng lượng hạt nhân vào năm 2050. Sáu quốc gia nữa đã ký tham gia trong kỳ họp COP29 tại Baku, Azerbaijan.
COP29 tập trung vào tài chánh khí hậu, với 31 quốc gia đồng ý “huy động” 300 tỉ đô la mỗi năm cho “tài chánh khí hậu” vào năm 2035 để thúc đẩy năng lượng hạt nhân. Con số 300 tỉ đô la nầy vẫn còn kém xa mức 1.000 tỉ đô la mà những người ủng hộ ban đầu mong muốn. Sự thiếu hụt nầy xuất phát từ nhận thức rằng nhiều quốc gia không đạt được mục tiêu giảm thiểu carbon hoặc chưa xây dựng được lưới điện cần thiết để đáp ứng nhu cầu điện tăng lên.
Ông Magwood nói rằng trong kỳ họp COP29, “các quốc gia được mong đợi đưa ra các kế hoạch để cho thấy họ đã đạt được mục tiêu như thế nào, và nhiều quốc gia đã nhận thấy họ không thể đưa ra các kế hoạch sẽ đạt được mục tiêu đó.”
Ông nói rằng sự thiếu hụt nầy “là một chút bất ngờ đối với một số nhà hoạch định chính sách.” “Nhưng đằng sau hậu trường, khi tôi đến thăm các bộ trưởng năng lượng và các giới chức khác tại các thủ đô khác nhau, họ thừa nhận với tôi rằng họ không biết làm thế nào để đạt được các mục tiêu nầy.”
Bà Jane Nakano, Chuyên gia cao cấp về An ninh Năng lượng của trung tâm, nói rằng, ngoài việc giảm thiểu carbon, sự hỗ trợ hồi sinh cho năng lượng hạt nhân còn được thúc đẩy bởi những lo ngại về an ninh năng lượng và sự quan tâm đến việc ổn định chi phí điện để thúc đẩy phát triển kinh tế.
Ông Magwood đồng ý: “Cuộc chiến ở Ukraine là một yếu tố thay đổi cuộc chơi vì nó tái khẳng định điều mà nhiều quốc gia hiện nay xem là mục tiêu số một của họ, đó là đảm bảo an ninh năng lượng.”
Ông nói rằng sau hơn 60 năm toàn cầu hóa, “An ninh năng lượng dường như đã biến mất khỏi cuộc thảo luận quốc tế. Nhưng,” ông Magwood nói thêm, “nó đã trở lại và trở lại một cách mạnh mẽ.”
Hoa Kỳ là quốc gia sản xuất và tiêu thụ năng lượng hạt nhân lớn nhứt thế giới, với 94 lò phản ứng hạt nhân tại 55 nhà máy điện. Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ ước tính rằng các nhà máy nầy đã tạo ra 18.6 phần trăm sản lượng điện của quốc gia vào năm 2023. Tuy nhiên, hầu hết các lò phản ứng được xây dựng từ năm 1970 đến 1990 và đã hoạt động trung bình hơn 40 năm. Lò phản ứng mới duy nhứt đi vào hoạt động tại Hoa Kỳ kể từ năm 2016 là lò phản ứng thứ tư tại Vogtle, tiểu bang Georgia, dự án nầy đã vượt ngân sách 16 tỉ đô la và chậm tiến độ sáu năm.
Đây là một kịch bản phổ biến trên toàn thế giới, ông Magwood và cựu Đại diện Hoa Kỳ tại Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (International Atomic Energy Agency – IAEA), bà Laura Holgate, cho biết, với nhiều nhà máy hạt nhân trên thế giới đã hàng thập niên tuổi.
Bà Nakano nói rằng mục tiêu “khá tham vọng” là tăng gấp ba lần năng lượng hạt nhân trên toàn cầu sẽ đòi hỏi việc xây dựng lên đến 50 lò phản ứng mỗi năm. Ông Magwood nói rằng điều nầy không chỉ có thể thực hiện được mà còn đã từng được làm.
Ông nói: “Tốc độ xây dựng vào những năm 70 và 80 gần như chính là những gì bạn cần ngay bây giờ để đạt được mục tiêu tăng gấp ba vào năm 2050. Vì vậy, điều nầy chắc chắn nằm trong phạm vi khả thi.”
Ông Magwood nói rằng trở ngại lớn nhứt là sự “gỉ sét công nghiệp.” Ông nói: “Thách thức là chúng ta không có cùng cơ sở hạ tầng như chúng ta đã có vào những năm 70 và 80. Hiện nay không có nhiều công ty xây dựng nhà máy hạt nhân. Vì vậy, chúng ta không có chuỗi cung ứng, chúng ta không có nhân sự, trong một số trường hợp, chúng ta không có cả cơ sở hạ tầng pháp lý để làm điều nầy.”
Tất cả điều nầy có thể đang thay đổi.
Các thiết kế lò phản ứng tiên tiến, bao gồm cả các lò phản ứng hạt nhân nhỏ di động, đang hoàn thành các cuộc thử nghiệm và triển khai mẫu thử, và sắp sửa được thương mại hóa. Bà Holgate nói rằng các lò phản ứng mới nầy có thể được sản xuất hàng loạt và “đã nội hóa được kiến thức hiện tại” để mang lại hiệu quả cao hơn với chi phí thấp hơn.
Ông Magwood nói: “Điều đó khác với trước đây. Năng lượng hạt nhân luôn là một thứ gì đó đặc biệt. Bạn xây dựng một cái ở đây, và rồi đi xa trong 10 năm. Bạn xây dựng một cái ở đó, và đi xa trong 20 năm. Điều đó luôn khiến chúng rất đắt đỏ.” Nhưng với việc sản xuất hàng loạt các lò phản ứng với các tính năng tiêu chuẩn, chi phí sẽ giảm đáng kể và năng lượng hạt nhân sẽ tăng trưởng nhanh chóng, ông nói.
Ông Magwood nói: “Nếu bạn thực sự muốn thấy chi phí giảm xuống, hãy có một thị trường lớn, sản xuất liên tục, và rồi bạn thực sự thành công trong kinh doanh.”
Cơ quan Năng lượng Hạt nhân mà ông lãnh đạo là một bộ phận của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) gồm 38 quốc gia, kế thừa Tổ chức Hợp tác Kinh tế Âu Châu (OEEC) được thành lập vào năm 1948 bởi các quốc gia Âu Châu nhận viện trợ của Hoa Kỳ theo Kế hoạch Marshall sau Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Ông Magwood nói rằng hầu như tất cả các nhà máy điện hạt nhân quy mô lớn được xây dựng trong 20 năm tới sẽ sử dụng công nghệ đương đại, lưu ý cơ quan của ông đang theo dõi hơn 90 công nghệ hạt nhân mới nổi.
Ông nghi ngờ rằng chỉ một vài trong số nầy sẽ tiến đến giai đoạn thử nghiệm. Ông nói: “Chúng ta sẽ thấy quy luật Darwin phát huy tác dụng ở đây. Sẽ không có 90 công nghệ khi mọi chuyện rõ ràng.” Ông không đưa ra dự đoán về “một con số tương đối dễ quản lý” các công nghệ khả thi sẽ là bao nhiêu.
Ông Magwood nói rằng với việc các lò phản ứng nhỏ di động được sản xuất hàng loạt có khả năng được sử dụng trong vài thập niên tới như các hệ thống cắm vào (plug-in systems) không đòi hỏi chuyên môn người dùng trong nhà và doanh nghiệp, có những lo ngại về việc đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn và môi trường đồng nhứt.
Ông nói: “Chúng ta đang nói về các lò phản ứng mô đun nhỏ mà bạn có thể thấy ở số lượng cơ sở lớn hơn rất nhiều so với trước đây. Điều nầy sẽ thay đổi bức tranh cho cộng đồng thanh tra; không nhất thiết làm cho việc thanh tra khó khăn hơn về mặt kỹ thuật, nhưng có thể là một vấn đề về năng lực.”
Bà Holgate nói rằng với việc sản xuất hàng loạt, việc thanh tra có thể được thực hiện nhanh chóng theo danh sách kiểm tra, trích dẫn “Quy trình Cột mốc” (Milestones Process) của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) như nỗ lực đang diễn ra nhằm tinh giản các cuộc xem xét, cấp phép và phê duyệt.
Chương trình nầy là “một quy trình từng bước rất, rất rõ ràng về cách bạn đi từ một năng lực pháp lý và quản lý rất hạn chế về hạt nhân, đến việc có thể phát triển cách tiếp cận mua sắm như thế nào? Vốn con người ra sao? Các vấn đề chuỗi cung ứng của bạn thế nào?”
Ông Magwood nói rằng nhiều thành viên chủ yếu là Âu Châu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế có kinh nghiệm sâu rộng trong việc vận hành các nhà máy điện hạt nhân. Do đó, cơ quan của ông đang cung cấp dịch vụ tư vấn cho các quốc gia “người mới” trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân.
Ông nói: “Điều mà [Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế] làm với ‘Quy trình Cột mốc’ là rất quan trọng. Những gì chúng tôi đang lên kế hoạch làm với các quốc gia là tập trung vào các chính sách và phát triển kinh tế.”
Ông Magwood nói rằng việc phát triển các mối quan hệ hợp tác, chia sẻ đổi mới với các quốc gia “người mới” trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân “trở nên quan trọng to lớn.”
Ông nói: “Điều đó cũng sẽ đúng trong tương lai. Bạn sẽ thấy những loại mối quan hệ nầy bởi vì bất cứ khi nào một quốc gia đưa ra quyết định xây dựng nhà máy hạt nhân, đối tác đó sẽ ở bên họ, cầm tay họ, trong suốt 100 năm. Vì vậy, bạn muốn có mối quan hệ 100 năm nầy với ai?”
© The Epoch Times
